कांदा आणि टोमॅटो दीर्घकाळ टिकवण्यासाठी सर्वोत्तम साठवणूक तंत्रे
कांदा आणि टोमॅटो हे महत्त्वाचे पिके आहेत, जे भारतात मोठ्या प्रमाणावर घेतले जातात. मात्र, खराब होण्याची शक्यता जास्त असल्यामुळे त्यांच्या योग्य साठवणुकीवर भर देणे गरजेचे आहे. योग्य पद्धतीने साठवणूक केल्यास नुकसान कमी होऊन शेतकऱ्यांना अधिक नफा मिळू शकतो. या लेखात कांदा आणि टोमॅटो दीर्घकाळ कसे टिकवावे यासाठी व्यावहारिक सल्ले दिले आहेत.
१. कांद्याची साठवणूक
योग्य साठवणूकसाठी पूर्वतयारी:
- कांदा साठवण्यापूर्वी चांगल्या प्रतीच्या कांद्याची निवड करा.
- खराब, सडलेले किंवा फाटलेले कांदे वेगळे करा.
साठवणुकीसाठी योग्य अटी:
- हवेचे तापमान: २५-३० डिग्री सेल्सियस.
- आर्द्रता: ६५-७०% ठेवणे महत्त्वाचे आहे.
- हवा खेळती ठेवणे: साठवणुकीच्या जागेत योग्य वायुवीजन असावे.
साठवणुकीसाठी पद्धती:
- कांदा ठेवण्यासाठी लाकडी किंवा लोखंडी जाळीचे रॅक वापरा.
- कांदे साठवताना थर ४-५ फुटांपेक्षा जास्त उंच ठेवू नका.
- गंज न लागलेल्या लोखंडी पत्र्याचा उपयोग छतासाठी करा, ज्यामुळे सूर्यप्रकाश थेट कांद्यावर पडणार नाही.
- गोदाम कोरडे आणि उंच ठिकाणी असावे, जेणेकरून पावसाचे पाणी साचणार नाही.
- साठवणूक करताना कीड आणि उंदरांपासून संरक्षणासाठी योग्य उपाययोजना करा.
२. टोमॅटोची साठवणूक
योग्य साठवणूकसाठी पूर्वतयारी:
- फळे संपूर्ण पिकलेली नसतानाच तोडणी करा.
- टवटवीत, मजबूत आणि डागमुक्त टोमॅटो निवडा.
साठवणुकीसाठी योग्य अटी:
- हवेचे तापमान: १२-१५ डिग्री सेल्सियस.
- आर्द्रता: ८५-९०%.
साठवणुकीसाठी पद्धती:
- टोमॅटो कोरड्या जागी ठेवून मऊ कपड्यात गुंडाळा किंवा प्लास्टिक क्रेटमध्ये ठेवा.
- प्रत्येक थरामध्ये १-२ इंच जागा ठेवा, जेणेकरून फळे दबणार नाहीत.
- शीतगृहामध्ये साठवणूक केल्यास २-३ आठवडे सहज टिकतात.
- प्री-कूलिंग मशीनचा वापर केल्यास फळांचे जीवनकाल वाढवता येतो.
साठवणुकीदरम्यान घेतलेली काळजी
कांद्यासाठी:
- दर १५ दिवसांनी साठवलेल्या कांद्याची तपासणी करा आणि खराब झालेले कांदे वेगळे करा.
- साठवणुकीच्या ठिकाणी उंदीर आणि कीड टाळण्यासाठी नियमित फवारणी करा.
टोमॅटो साठी:
- फळांमध्ये डाग दिसल्यास त्यांची त्वरित विल्हेवाट लावा.
- शीतगृहामध्ये तापमान स्थिर ठेवा.
आधुनिक साठवणूक तंत्रज्ञान
१. कोल्ड स्टोरेजचा वापर:
- कोल्ड स्टोरेजमुळे कांदा ५-६ महिने, तर टोमॅटो २-३ आठवडे टिकवता येतो.
- तापमान आणि आर्द्रतेचे योग्य नियमन करून खराब होण्याचे प्रमाण कमी करता येते.
२. नियंत्रित वातावरणीय साठवणूक (CA):
- ऑक्सिजन, कार्बन डायऑक्साइड, आणि नायट्रोजन नियंत्रित करून फळांचा जीवनकाल वाढवला जातो.
- टोमॅटो आणि कांदा दीर्घकाळ टिकवण्यासाठी ही पद्धत उपयुक्त आहे.
साठवणुकीचे फायदे
- नुकसान कमी होते: योग्य साठवणुकीमुळे खराब होण्याचे प्रमाण कमी होते.
- बाजारपेठेतील मागणीचे व्यवस्थापन: हंगाम संपल्यानंतरही फळे आणि भाज्या विक्रीसाठी टिकवता येतात.
- जास्त नफा: उच्च बाजारभाव मिळवता येतो.
- ताजेपणा टिकतो: साठवणुकीमुळे फळे व भाज्यांचा दर्जा टिकतो.
निष्कर्ष
कांदा आणि टोमॅटो यांच्या साठवणुकीसाठी योग्य नियोजन आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास नुकसान टाळता येते आणि उत्पन्नात भरघोस वाढ करता येते. शेतकऱ्यांनी या पद्धतींचा अवलंब करून आपल्या उत्पादनाचा नफा वाढवावा आणि बाजारपेठेतील मागणीचे योग्य व्यवस्थापन करावे.
