चेरी लागवड कशी करावी? संपूर्ण मार्गदर्शन
चेरी हे रुचकर, पौष्टिक, आणि बाजारात अधिक मागणी असलेले फळ आहे. याच्या गोडसर आणि रसाळ चवीमुळे याला फळांमध्ये एक विशेष स्थान आहे. चेरी शेतीसाठी थंड आणि समशीतोष्ण हवामान आवश्यक असते. महाराष्ट्रातही काही भागांमध्ये योग्य व्यवस्थापन, तंत्रज्ञान, आणि प्रयत्नांद्वारे चेरीची यशस्वी शेती करता येऊ शकते.
चेरी शेतीसाठी योग्य हवामान आणि माती
१. हवामान:
- चेरी शेतीसाठी थंड आणि समशीतोष्ण हवामान आवश्यक आहे.
- दिवसाचे तापमान १८°-२४°C आणि रात्रीचे २°-१२°C याच्या दरम्यान हवे.
- थंड प्रदेशात, जसे की पश्चिम महाराष्ट्रातील काही डोंगराळ भाग, चेरीची लागवड यशस्वी होऊ शकते.
२. माती:
- चांगला निचरा होणारी, सेंद्रिय पदार्थांनी समृद्ध माती आवश्यक आहे.
- मातीचा pH स्तर ६.५-७.५ दरम्यान असावा.
- वालुकामय चिकणमाती किंवा हलक्या प्रतीची माती चेरी लागवडीसाठी उपयुक्त आहे.
चेरी लागवडीसाठी पूर्वतयारी
१. रोपांची निवड:
- स्थानिक हवामानाला अनुरूप, रोगप्रतिरोधक आणि दर्जेदार रोपे निवडा.
- उदाहरणार्थ, ‘बिंग’ आणि ‘लॅम्बर्ट’ या वाणांची निवड केली जाऊ शकते.
२. लागवडीसाठी जागेची निवड:
- भरपूर सूर्यप्रकाश असलेली जागा निवडा.
- पाणी साठण्याचा धोका नसलेली जागा लागवडीसाठी योग्य आहे.
३. लागवड पद्धत:
- रांगेतील झाडांतील अंतर: ४-५ मीटर.
- दोन ओळींमधील अंतर: ५-६ मीटर.
- झाडांच्या मुळांना पुरेशी जागा मिळावी म्हणून लागवडीपूर्वी खड्डे खोदून चांगले सेंद्रिय खत टाकून रोपे लावा.
सिंचन आणि खत व्यवस्थापन
१. सिंचन:
- सुरुवातीच्या काळात नियमित सिंचन करा.
- पावसाळ्यात पाणी साचणार नाही याची काळजी घ्या.
- ठिबक सिंचन प्रणालीचा वापर पाण्याची बचत आणि झाडांच्या चांगल्या विकासासाठी फायदेशीर ठरतो.
२. खत व्यवस्थापन:
- लागवडीनंतर सेंद्रिय खताचा वापर करा.
- झाडांच्या विकासासाठी वर्षातून २-३ वेळा कंपोस्ट किंवा गांडूळ खताचा वापर करा.
- नायट्रोजन, स्फुरद, आणि पालाश खतांचा योग्य प्रमाणात वापर उत्पादन वाढवण्यासाठी उपयुक्त आहे.
कीड आणि रोग व्यवस्थापन
सामान्य समस्या:
- पाने कुरतडणारी कीड:
- जैविक कीटकनाशकांचा वापर करा.
- फळ सडणे:
- रोगप्रतिरोधक वाणांचा वापर करा आणि योग्य फवारणी करा.
रोग नियंत्रण:
- १% बोर्डो मिश्रण किंवा योग्य फळ संरक्षक औषधांचा वापर करा.
- दर महिन्याला फवारणी करून झाडे निरोगी ठेवा.
चेरी काढणी आणि प्रक्रिया
१. काढणी:
- लागवडीनंतर ३-४ वर्षांत झाडांवर फळ येऊ लागतात.
- फळांचा रंग गडद लाल झाल्यावरच काढणी करा.
- फळे हाताने तोडून जपून हाताळा.
२. साठवणूक:
- फळे २-३ दिवस ताजी राहण्यासाठी थंड वातावरणात साठवा.
- फळे लवकर खराब होतात, त्यामुळे थंड साखळी तंत्रज्ञानाचा वापर करा.
बाजारपेठ आणि विक्री
- स्थानिक बाजारपेठेत उच्च गोडीच्या चेरीची जास्त मागणी असते.
- मोठ्या शहरांतील सुपरमार्केट, हॉटेल्स, आणि रेस्टॉरंट्स यांना पुरवठा करा.
- फळ प्रक्रिया उद्योगांसाठी चेरीचा रस, जॅम, आणि कँडी तयार करून विक्री करा.
- आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेसाठी निर्यातीचा विचार करा, विशेषतः यूएसए आणि युरोपसाठी.
एकरी खर्च आणि उत्पन्न (२० गुठ्ठे क्षेत्र)
खर्च:
- रोप खरेदी: ₹३०,०००
- खत आणि औषधे: ₹१५,०००
- सिंचन व्यवस्थापन: ₹१०,०००
- मजुरी खर्च: ₹२०,०००
- एकूण खर्च: ₹७५,०००
उत्पन्न:
- प्रति झाड १०-१५ किलो उत्पादन.
- प्रति किलो सरासरी दर: ₹१५०-₹२००.
- एकरी उत्पन्न: ₹२,५०,०००-₹३,००,०००.
चेरी शेतीचे फायदे
- कमी जागेत अधिक नफा देणारे पीक.
- स्थानिक तसेच आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत उच्च मागणी.
- सेंद्रिय शेतीतून उत्तम गुणवत्ता साध्य करता येते.
- दीर्घकाळ टिकणाऱ्या फळांमुळे प्रक्रिया उद्योगासाठी फायदेशीर.
निष्कर्ष
चेरी शेती महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी एक नवा आणि फायदेशीर पर्याय ठरू शकतो. योग्य व्यवस्थापन, तंत्रज्ञान, आणि मेहनत केल्यास ही शेती शाश्वत नफा देणारी ठरते.
