Farmingशेती व्यवसाय

मुग पिकासाठी योग्य नियोजन आणि अपेक्षित उत्पन्न

नमस्कार मित्रांनो, आज आपण  मुग लागवडीचे उत्पन्न, लागवड खर्च, उत्पन्न आणि प्रकल्प अहवाल यावर चर्चा करू . मूग बीन (  Vigna radiata L. Wildzek.) याला लेग्युमिनोसे कुटुंबातील मूग बीन असेही म्हणतात. मुगाच्या लागवडीमुळे जमिनीची सुपीकता वाढेल. भारतात मुगाच्या लागवडीखालील क्षेत्र सुमारे 3 दशलक्ष हेक्टर असून सरासरी उत्पादन 1 दशलक्ष टन आहे. कर्नाटक, ओरिसा, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश, तेलंगणा, बिहार, राजस्थान आणि उत्तर प्रदेश ही भारतातील प्रमुख मूग उत्पादक राज्ये आहेत. मूग हे प्रथिनांचे उत्तम स्त्रोत आहे. वर्षाच्या सर्व हंगामात लागवडीसाठी योग्य आहे. अंकुरलेले बिया प्रथिनांचे उत्कृष्ट स्त्रोत आहेत. ते चारा म्हणून वापरता येते. हे करी तयार करण्यासाठी देखील वापरले जाते. हे जीवनसत्त्वांचाही चांगला स्रोत आहे.

मूग लागवडीच्या उत्पन्नासाठी मार्गदर्शक, प्रकल्प अहवाल 

एका एकरात सुमारे ६ ते ८ किलो बियाणे लागते. एक एकर मुगाच्या शेतातून अंदाजे शेतकरी 6 क्विंटल उत्पादन घेऊ शकतात. मुगाची सरासरी बाजारभाव 5000-6000 रुपये प्रति क्विंटल आहे. पेरणीनंतर 60-65 दिवसांत कमी कालावधीची सत्यता परिपक्वता येते. उशिरा पावसाच्या काळात भाताच्या शेतात भाताच्या आधी मुगाची लागवड करता येते. मुगाच्या पिकाचा कालावधी सुमारे ६० ते ७० दिवस असतो.

मुगाच्या जाती आणि संकरित जातींची यादी

  • एकाशिला
  • साबरमती
  • पुसा बैसाकी
  • गुजराती मूग-1
  • गुजरात मूग-2
  • गुजराती मूग-3
  • गुजरात मूग – 4
  • मोहिनी
  • जवाहर-45

1 एकर मुगाच्या लागवडीसाठी लागवड खर्च

जमीन तयार करण्याची किंमत

मुगाची लागवड करण्यासाठी जमीन 1-2 वेळा पुरेल एवढी नांगरणी करावी लागते आणि नांगरणीनंतर जमीन भुसभुशीत करावी. नांगरणी आणि नांगरणीसाठी शेतकऱ्याला सुमारे रु. 1000 नांगरणी शुल्क म्हणून आणि मागील हंगामातील पिकातील तण आणि भुसकट काढून टाकण्यासाठी किमान 2 मजुरांची आवश्यकता आहे. 200 रुपये प्रति हेड दिल्यास मजुरीसाठी सुमारे 400 रुपये खर्च येऊ शकतो.

बियाणांची किंमत 

एक एकर शेतात पेरणीसाठी सुमारे 6-8 किलो बियाणे लागतात. एक किलो बियाणे खरेदी करण्यासाठी शेतकऱ्याला 150 रुपये लागतात. तर, 8 किलो बियाण्यांसाठी शेतकऱ्याला 1200 रुपये मोजावे लागतील. तसेच बीजप्रक्रिया रसायने जसे की थिरम इ. शेतकऱ्याला 250 रुपये लागतात.

पेरणीचा खर्च 

एक एकर शेतात पेरणीसाठी सरासरी ३ मजूर लागतात. मग पेरणीसाठी ५० रुपयांपर्यंत खर्च येतो. 600. नांगरणी आणि नांगरणीसाठी एक मजूर आणि बिया पेरणीसाठी 2 मजूर.

खते आणि खतांचा खर्च

मुगासाठी 4-5 टन शेणखत लागते, शेणखत वापरण्यासाठी 1800 रु. यासाठी 5:12:5 किलोग्राम नायट्रोजन, फॉस्फरस आणि पोटॅश आवश्यक आहे ज्यासाठी आपल्याला 500 रुपये खर्च करावे लागतील.

आंतरसांस्कृतिक ऑपरेशन्सची किंमत:

मुगाच्या पिकाच्या वाढीदरम्यान दोन खुरपणी करावी लागतात . प्रत्येक खुरपणीसाठी ३ मजूर आणि २ खुरपणीसाठी ६ मजूर लागतात. त्यामुळे तण काढण्यासाठी 1200 रुपयांची गरज आहे. तण नियंत्रणासाठी पेंडीमिथालिन, नायट्रोफेन इत्यादी रसायने खरेदी करण्यासाठी शेतकऱ्याला 500 रुपये खर्च करावे लागतात.

विविध उपक्रमांची किंमत

विविध उपक्रमांमध्ये विजेसाठी लागणारा खर्च, जमिनीचे भाडे, भांडवलावरील व्याज इत्यादींचा समावेश होतो. या सर्व कामांसाठी 2200 रुपयांची आवश्यकता आहे.

मूग पिकाचा काढणी खर्च

पेरणीनंतर 80-100 दिवसांत मूग काढणीला येते, जेव्हा शेतातील 80 टक्के शेंगा पुरेशा परिपक्व असतात. एक एकर मुगाच्या काढणीसाठी ३ मजूर लागतात. तर, काढणीसाठी 600 रुपये खर्च येतो.

 वाळवणे आणि मळणीचा खर्च

मळणी एकतर काठीच्या साहाय्याने किंवा बैलांनी तुडवून करता येते. मळणी आणि  बिया वेगळे करण्यासाठी सरासरी 570 रुपये लागतात .

मुगाचे एकरी उत्पादन

आपल्या देशात मुगाची सरासरी उत्पादन क्षमता 6-8 क्विंटल प्रति एकर आहे.

वाहतुकीचा खर्च

उत्पादन क्षेत्रापासून बाजारपेठेपर्यंत मालाची वाहतूक ट्रॅक्टर किंवा ट्रकच्या सहाय्याने केली जात होती ज्यासाठी शेतकऱ्याला रु. वाहतूक शुल्क भरावे लागते. ३५०.

1 एकर मूग शेतीसाठी एकूण खर्च

बियाणे साहित्याची किंमत – रु. १२००+ रु. 250

जमीन तयार करण्याची किंमत – रु. 1000+ रु. 400

पेरणीचा खर्च – रु. 600

खुरपणीचा खर्च – रु. १२००+ रु. ५००

वनस्पती संरक्षणाची किंमत – रु. 1350

खताची किंमत – रु. १८००+ रु. ५००

विविध उपक्रमांची किंमत – रु. 2200

काढणीचा खर्च – रु. 600

वाळवणे आणि मळणीचा खर्च – रु.575

वाहतुकीचा खर्च – रु. ३५०

1 एकर मुगाच्या शेतीची किंमत – रु. १२, ५२५

एकूण खर्चाच्या 10% अतिरिक्त –  रु. १२५२.५

1 एकर मुगाच्या शेतीसाठी एकूण खर्च – रु. 13,778

1 एकर मुगाच्या लागवडीसाठी एकूण खर्च आला

एक एकर मुगाच्या लागवडीसाठी सरासरी एकूण 13, 778 रुपये खर्च येतो. मुगाच्या लागवडीचा खर्च वरील खर्चापेक्षा भिन्न असू शकतो जो विविध घटकांवर अवलंबून असतो.

1 एकर मुगाच्या लागवडीतून एकूण उत्पन्न

सूर्या पेट मार्केट यार्डमध्ये दिनांक 21-09-2019 रोजी मुगाची किंमत रु. 5,459 प्रति क्विंटल आहे. तर, 6 क्विंटल मूग विकून शेतकऱ्याला एकूण 32,754 रुपये मिळतील.

1 एकर मुगाच्या उत्पादनातून निव्वळ नफा:

1 एकर मुगाच्या लागवडीत शेतकरी निव्वळ उत्पन्न मिळवू शकतो:

रु.32,754- रु. १३, ७७८ = रु. १८,९७६

एक एकर जमिनीत मुगाची लागवड केल्यास सरासरी निव्वळ नफा रु. 1 एकर मुगाच्या शेतकऱ्याला 18,976 रु.

निष्कर्ष

 मुगाचा पीक कालावधी कमी आहे आणि त्याची लागवड कापूस इत्यादी शेतात आंतरपीक म्हणून देखील केली जाऊ शकते तसेच मुगाच्या लागवडीतून सरासरी निव्वळ उत्पन्न रु.18,976 मिळत आहे. तर, मुगाची लागवड शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर आहे, असे वरून स्पष्टपणे सांगते.